عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در یک نشست خبری در باره حادثه کشته شدن هشت دیپلمات و یک خبرنگار ایرانی توسط طالبان در سال ۱۳۷۷ خورشیدی در شهر مزار شریف افغانستان سخن گفته اما برخلاف گذشته، خواهان مجازات عاملان این رویداد نشده است.
سال گذشته وزارت امور خارجه ایران از طالبان خواست که عاملان کشته شدن دیپلمات‌های ایرانی را مجازات کند.
عراقچی در نشست خبری‌ای که امروز، دوشنبه، ۱۳ اسد/مرداد، داشته با اشاره به حادثه مزار شریف و کشته شدن محمود صارمی، خبرنگار ایرانی در کنار دیپلومات‌ها در آن حادثه، گفته که این رویداد نشان می‌دهد که «میدان و دیپلوماسی و رسانه در کنار هم هستند.» آقای عراقچی هیچ اشاره‌ای به عاملان کشته شدن دیپلمات‌های ایرانی و چگونگی پیگیری پرونده قتل آنان نکرده است.
روز هفدهم اسد/مرداد سال ۱۳۷۷، در پی سقوط شهر مزار شریف به‌دست طالبان، هشت دیپلومات و یک خبرنگار ایرانی، در حمله افراد مسلح به کنسولگری ایران در این شهر کشته شدند. پس از آن، روز ۱۷ اسد/مرداد در ایران به عنوان روز خبرنگار مسمی گردید.
با این حال، عدم اشاره وزیر امور خارجه ایران به حادثه کشته شدن دپیلمات‌های این کشور در شهر مزار افغانستان، سوال چگونگی رابطه ایران و طالبان را به میان کشیده و این شایبه را خلق کرده که ایران در تلاش نشان دادن انعطاف و نرمش در برابر طالبان است.
گرچه طالبان به صورت رسمی، مسوولیت حادثه کشته شدن دیپلمات‌های ایرانی را به عهده نگرفتند اما منابع آگاه می‌گویند که دیپلمات‌های ایران در مزار شریف توسط طالبان کشته شدند، زیرا در زمانی که شهر مزار شریف سقوط کرد، هیچ نیروی مسلح دیگری در آن شهر حضور نداشت و دلیلی هم وجود ندارد که کدام گروه نظامی دیگر اقدام به قتل دیپلمات‌های ایرانی کرده باشند.
کشته شدن دیپلمات‌های ایرانی در شهر مزار شریف در سال ۱۳۷۷ ایران را تا سطح تهدید طالبان به حمله نظامی پیش برد و در سال‌های پس از آن نیز روابط ایران با طالبان به شدت تنش آلود بود و ایران در حاکمیت اول طالبان به حمایت از جنبش مقاومت ضد طالبان پرداخت.
اما در زمانی که امریکایی‌ها پس از سرنگونی رژیم طالبان در سال ۱۳۸۰ خورشیدی، حضور نظامی در افغانستان پیدا کردند و طالبان بعدها با حضور امریکا اعلام مخالفت کردند، ایران با طالبان وارد تماس و رابطه شد و در سال‌های پیش از سقوط نظام جمهوریت در افغانستان، بارها گزارش‌هایی از حمایت ایران از طالبان به نشر رسید.
پس از به قدرت رسیدن دوباره طالبان در افغانستان، هر چند ایران طالبان را به رسمیت نشناخته اما روابط گسترده دیپلماتیک با این گروه داشته است. روابطی که هم در تهران در میان حلقات معین سیاسی با انتقاد و مخالفت همراه بوده و هم نیروی مخالف طالبان و اقوام غیرپشتون که به طور سنتی خود را نزدیک به ایران احساس می‌کنند، نارضایتی خود را از روابط تهران با طالبان ابراز داشته‌اند.
با این حال، سکوت وزارت خارجه ایران در باره کشته شدن دیپلمات‌هایش در سالگرد حادثه مزار، این گمانه را تقویت کرده که جمهوری اسلامی ایران برنامه برسمیت‌شناسی طالبان را در دستور کار دارد و احتمالاً به همین دلیل نمی‌خواهد که به نکات تنش‌زایی که در گذشته روابطش با طالبان را خدشه‌دار می‌کرد، اشاره کند.
چند روز پیش رسانه‌های ایران به نقل از منابعی در دولت گزارش دادند که مسعود پزشکیان رییس جمهوری این کشور عزم سفر به کابل را دارد. خبری که با واکنش های گسترده در میان مخالفان طالبان و فعالان سیاسی و مدنی روبرو شد. در پی واکنش‌ها، وزارت خارجه ایران اعلام کرد که در حال حاضر برنامه‌ای برای سفر رییس جمهوری به کابل وجود ندارد. اما آگاهان می‌گویند که در کل دستگاه دیپلماسی ایران تلاش دارد تا نرمش و سازش بیشتری با طالبان نشان دهد و با آماده شدن افکار عمومی، احتمالا ایران به تبعیت از روسیه در راستای به رسمیت شناسی طالبان اقدام کند.
به اعتقاد ناظران، ایران پس از حملات نظامی گسترده اسراییل، در تلاش آن شده تا روابط خود را با همسایگان بهبود بخشد و به اصطلاح از روابط خود با همسایه‌ها تنش‌زدایی کند.
با این وجود، روابط ایران و طالبان همچنان دورنمای روشنی ندارد. زیرا به همان پیمانه که در ایران روابط با طالبان مخالفان جدی خود را دارد و دلایل مخالفان قوی و برخوردار از منطق است، در میان طالبان نیز حلقات معینی هستند که با دلایل قوی مخالف تقویت روابط با تهران هستند و از نزدیکی به ایران برحذر می‌دارند.
نویسنده:بهرام بهین
