خبرگزاری پورانا

PNA

هژد‌ه‌همین سالگرد ترور ذکیه ذکی، نخستین صدای زن در رسانه‌های پسا طالبان

مهم ترین خبر های هفته

تحلیل های داغ هفته

هژده سال پیش، در پانزدهم جوزا/خرداد سال ۱۳۸۶، ذکیه ذکی رییس رادیو صدای صلح در ولایت پروان، شب‌هنگام در خانه‌اش از سوی افراد مسلح ناشناس تیرباران شد.
بانو ذکی نخستین زنی بود که پس از سرنگونی رژیم طالبان در سال ۱۳۸۰ خورشیدی به عنوان گرداننده برنامه‌های رادیویی آوازش روی موج رفت و به حدود پنج سال خاموشی صدای زنان در رسانه‌های افغانستان که در نتیجه سیاست‌های زن‌ستیزانه طالبان حکم‌فرما شده بود، پایان داد.
در همین حال، ذکیه ذکی نخستین قربانی آزادی بیان و آزادی رسانه‌ها در دوره پسا طالبان به شمار می‌رود. دوره‌ای که آزادی بیان و آزادی رسانه‌ها از پر خروش‌ترین شعارها بود و جهان به حمایت از این ارزش‌ها در افغانستان اعلام تعهد کرده بود.
در آستانه سقوط رژیم اول طالبان و آمد آمد نیروهای بین‌المللی در افغانستان، رادیو صدای صلح به عنوان نخستین رادیو غیردولتی و آزاد، به حمایت خارجی‌ها در شهرستان جبل‌السراج ولایت پروان که در آن زمان خارج از قلمرو حاکمیت طالبان قرار داشت و تحت اداره جبهه مقاومت ملی به رهبری احمد شاه مسعود بود، ایجاد شد.
از آنجایی که شعار ایتلاف بین‌المللی ضد تروریزم به رهبری امریکا در آن زمان، دموکراسی و آزادی و حمایت از زنان بود، صدای زنان در رسانه‌ها از اهمیت زیادی برخوردار بود اما با توجه به شرایط حاکم در آن زمان(فضای جنگ و فضای طالبانی سرکوب زن که در کل کشور حاکم بود) کمتر زنی پیدا می‌شد که حاضر به کار در رسانه باشد و به ویژه آن‌که از آزادی سخن بگوید. در چنین شرایطی، ذکیه ذکی که مدیر لیسه عالی دخترانه شهرستان جبل‌السراج بود، حاضر می‌شود تا نه تنها گردانندگی برنامه‌های رادیو را به عهده بگیرد بلکه مدیریت رادیو را نیز عهده دار شود.
بلند شدن صدای ذکیه ذکی از رادیو صدای صلح در آن زمان توجه زیادی را جلب کرد. این صدا، تنها صدای یک زن در رسانه نبود بلکه برای بسیاری‌ها ندای تغییر شرایط و به میان آمدن فصل نوین سیاسی-اجتماعی بود. ذکیه ذکی به زودی مورد توجه نهادهای مختلف خارجی حامی رسانه‌های آزاد و مدافع زنان قرار گرفت.
سازمان گزارشگران بدون در واکنش به کشته شدن ذکیه ذکی در آن زمان در اعلامیه‌ای نوشت:«گزارشگران بدون مرز نهایت تاسف خود را از قتل ذکیه ذکی یکی از چهره های برجسته روزنامه‌نگاری مستقل افغانستان اعلام می‌کند. ذکیه ذکی از سال ۲۰۰۱ و در پی سرنگونی طالبان، مدیر رادیوی خصوصی صدای صلح بود. وی همچنین مدیر یک دبیرستان دخترانه در این منطقه بود. گزارشگران بدون مرز در این باره اعلام می‌کند : این جنایت وحشیانه چه در ارتباط با فعالیت های رسانه‌ای و چه فعالیت‌های مدنی ذکیه ذکی صورت گرفته باشد، آمران و عاملان آن باید شناسایی و مجازات شوند.»
در اعلامیه گزارش‌گران بدون‌مرز آمده بود:«ما از رییس جمهور افغانستان حامد کرزی می‌خواهیم که همه امکانات لازم را برای تحقیق و بررسی در باره این پرونده در اختیار مجریان قرار داده و هیچ سرنخی نادیده گرفته نشود. مدیر رادیو صدای صلح چندین بار مورد تهدید قرار گرفته بود. تلاش ذکیه ذکی برای دفاع از آزادی بیان و مشارکت زنان در این راستا الگویی برای همگان است.»
اعلامیه گزارشگران بدون مرز می‌افزاید:«در شبانگاه ۶ جون دو مرد مسلح ناشناس وارد خانه این روزنامه‌نگار شده و با شلیک هفت گلوله در جلوی چشمان پسر دو ساله‌اش وی را تیر باران کرده‌اند. پولیس در این باره اعلام کرده است تحقیقات خود را برای شناسایی عاملان قتل ذکیه ذکی آغاز کرده اما تاکنون ردی از قاتلان بدست نیامده است.»
گزارشگران بدون‌مرز در باره برنامه‌های رادیو صدای صلح نوشت:«برنامه‌های این رادیو عمدتا در باره حقوق بشر و آموزش به زنان و همچنین در باره مشارکت زنان در جامعه بود. ذکیه ذکی رادیو صدای صلح را خانه همه شهروندان می‌دانست و می‌گفت اینجا تنها جایی است که مردم آزادانه می‌توانند سخن بگویند. همکاران رادیو صدای صلح همواره مورد آزار قرار می‌گرفتند. یکی از خبرنگاران آن عبدالقدوس مدت یک سال را بدون هیچ دلیلی فقط با شکایت یکی از رقیبان انتخاباتی ذکیه ذکی در انتخابات پارلمان در زندان بسر برد. ذکیه ذکی بعنوان روزنامه‌نگار متعهد و منتقد بود، وی به شکل علنی از جنگ‌سالاران و طالبان انتقاد می‌کرد. در سال ۲۰۰۲ وی در ملاقات با نمایندگان گزارشگران بدون مرز بر تهدیدات و فشار های اعمال شده بر وی و رادیو صدای صلح سخن گفته بود. در مارچ ۲۰۰۵ ذکیه ذکی از جمله چهار زن معروف افغانستان بود که از سوی فیلم مستندی با همکاری یونسکو به سراسر چهان معرفی شد.»

ذکیه ذکی در انتخابات پارلمانی خود را نامزد کرده بود و با توجه به شهرت و محبوبیتی که در جامعه کسب کرد، از نامزدان پیش‌تاز در ولایت پروان به شمار می‌رفت. بسیاری‌ها معتقدند که ترور او به نامزدی‌اش در انتخابات پیوند دارد و در واقع او قربانی رقابت‌های ناسالم حلقات زورمند بر سر گرفتن یک کرسی پارلمان شد.
با این حال، حکومت مرکزی نیز به درخواست‌های مکرر خانواده ذکیه ذکی و نهادهای مدافع حقوق بشر وحقوق زنان در زمینه پیگرد عاملین ترور او رسیدگی نکرد.
آگاهان امور می‌گویند که حکومت مرکزی به رهبری حامد کرزی در آن زمان، جلب حمایت و همکاری زورمندان محلی ولایت پروان را بر تامین عدالت در پرونده قتل ذکیه ذکی ترجیح داد. در واقع آنانی که قاتل ذکیه ذکی پنداشته می‌شدند، نه تنها از پیگرد قانونی معافیت حاصل کردند بلکه صاحب کرسی در پارلمان شدند و بعدها به متحدان و موتلفان حکومت مرکزی در پروان مبدل شدند.
ذکیه ذکی زاده ولایت بدخشان بود که با مردی به اسم عبدالاحد رنجبر از باشندگان روستای مناره شهرستان جبل‌السراج ولایت پروان ازدواج کرد و در همین روستا تا لحظه مرگش زندگی می‌کرد. بانو ذکی در زمان ترورش سی و شش سال داشت و صاحب چهار فرزند(دو دختر و دو پسر) بود.
پس از ترور ذکیه ذکی، همسرش عبدالاحد رنجبر مسوولیت رادیو صدای صلح را به عهده گرفت.

سایر مقالات پیشنهادی پـــــــــورانا

عضویت در خبر نامه پورانا

جهت عضویت در خبر نامه فرم زیر را پر نمایید.