آرش نصراصفهانی، پژوهشگر ایرانی، در گفت‌وگو با روزنامه شرق، وضعیت بد مهاجران افغانستان به ویژه نظامیان پیشین در ایران را تایید نموده، گفت که آنان تحت فشار روانی شدید و در فضای ترس دایمی زندگی می‌کنند.
روز یک‌شنبه، ۲۸ ثور/اردیبهشت، محمدامیر توسلی، خلبان پیشین ارتش افغانستان، پس از دریافت برگه خروج از ایران، دست به خودکشی زد که به عقیده ناظران نشاندهنده وضعیت وخیم مهاجران افغانستان در ایران است.
نصراصفهانی، پروهشگر ایرانی تاکید کرده که بسیاری از نظامیان پیشین افغانستان حتی از مراجعه به سفارت افغانستان در تهران خودداری می‌کنند، چون نگران شناسایی از سوی طالبان هستند. او گفت: «این افراد به‌دلیل ترس از اخراج، در حالت اضطراب مداوم به سر می‌برند.»
این پژوهشگر ایرانی هشدار داده که تصمیم اخیر وزارت داخله ایران مبنی بر ابطال برگه‌های سرشماری حدود دو میلیون مهاجر افغانستان، وضعیت شمار زیادی از این نظامیان را که پیش‌تر با مدارک قانونی وارد ایران شده بودند، بحرانی‌تر کرده است.
وی با اشاره به مهلت شش‌ماهه تعیین‌شده برای خروج مهاجران بدون مدرک، گفت که وضعیت نظامیان پیشین افغانستان در ایران، آمیخته با سطح بالایی از تردید و ترس از خشونت طالبان در صورت بازگشت است.
این پژوهشگر با اشاره به گزارش‌ها در مورد کشته شدن شماری از نظامیان پیشین افغانستان که بلافاصله پس از ورود به کشور، از سوی طالبان به قتل رسیده‌اند، گفت: «طالبان افرادی را که مظنون به آسیب‌رساندن یا کشتن اعضای‌شان هستند، در فهرست‌های سیاه قرار داده‌اند.»
وی افزود که بازگرداندن نظامیان پیشین می‌تواند منجر به «شکنجه، بازداشت، محرومیت و حتی مرگ» آنان شود.
این پژوهشگر از دولت ایران خواست تا در قبال مهاجران افغانستان، به‌ویژه افراد در معرض خطر، مطابق تعهدات و کنوانسیون‌های بین‌المللی رفتار کند. او گفت: «اجرای طرح ابطال برگه‌های سرشماری، ضربه‌ای جدی به امنیت روانی و زیستی کسانی زده است که تلاش داشته‌اند پس از سقوط کابل، زندگی‌شان را در شرایطی پایدارتر بازسازی کنند.»
آقای نصراصفهانی تاکید کرد که برخی جریان‌های سیاسی و رسانه‌ای داخلی، حضور نظامیان افغانستان را تهدیدی برای امنیت ملی جلوه داده‌اند و این رویکرد بر سیاست‌گذاری‌ها تاثیر گذاشته و باعث شده دولت، به‌جای بررسی وضعیت حقوقی و انسانی این افراد، صرفاً با نگاه امنیتی به آنان برخورد کند.

جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است که مهاجران فاقد مدرک اقامت را ازاین کشور اخراج خواهد کرد. اما فعالان حوزه مهاجرت هشدار می‌دهند که چنین اقداماتی بدون درنظر گرفتن شرایط خاص پناهجویان، به‌ویژه نظامیان پیشین، می‌تواند پیامدهای انسانی ناگواری داشته باشد.
نهادهای ناظر بین‌المللی می‌گویند که با خروج کتله‌ای مهاجران افغانستان از ایران و پاکستان، بحران بشری در افغانستان تشدید شده و ابعاد فاجعه بشری گسترش یافته است.
گزارش‌های متعددی به نشر رسیده که شماری از نظامیان پیشین به محض خروج از ایران و پاکستان توسط طالبان به قتل رسیده‌اند.
ایران و پاکستان دو کشوری هستند که بیشترین تعداد مهاجران افغانستان را در خود جا داده‌اند. این مهاجران عمدتاً از ترس طالبان به این دو کشور همسایه پناه برده‌اند.